فن بیان،همکار نامرئی شما!
طرف با زبونش مارو از لونش میاره بیرون !
دوستم یک فن‌بیانی داره که نگوووو !
پسر خالم آنچنان فن بیانی داره که همیشه کلی دوست و رفیق دورو برشن !
این نمایشگاه ماشین سر کوچمون اینقد خوب حرف میزنه, اینقدر فن بیان خوبی داره که هرکی میره داخل با یک ماشین میاد بیرون و …..
ازین دست گفتگو ها همیشه اطراف ما وجود دارد چه بسا خودمان هم ازین ادبیات استفاده کنیم برای اینکه بگوییم فلانی خیلی خوب صحبت میکند, ارتباط برقرار میکند و روی افراد تاثیر میگذارد ولی اینجا باید درنگی کرد و دقیق تر موضوع را بررسی کرد.
من به شخصه باین موضوع خیلی مشکل دارم !!! اینکه بسیاری از افراد معنا و مفهوم دقیق خیلی از کلمات را نمیدانند و آنها را بجای هم استفاده میکنند. تازه زمانی این موضوع وحشتناک‌تر میشود که خیلی از متخصصین این اشتباه را تکرار میکنند.
حتی در همین رده کاری بسیاری از مربیان سخنرانی, فن بیان و مهارتهای ارتباطی این مفاهیم را دقیق درک و هضم نکرده اند و تعریف ناصحیحی ارائه می‌دهند یعنی برای یک مفهوم تعریف دیگری مطرح میکنند که این مشکل سازست. بماند که بخاطر این اشتباهات پس از گذشت زمان آن تعریف اشتباه جایگزین تعریف صحیح میشود از آن مهمتر باین تعریف اشتباه نمیدانیم دقیقا دنبال چه هستیم و چه نتیجه ای بدست میآید چون در هر سایت, کتاب و منبعی هر کس برای خود چیزی گفته که با دیگری فرق میکند حتی یکدیگر را نقض میکنند.
مثلا همین فن بیان ! وقتی در سایتها و کتابهای مختلف جست و جو کنید خواهید دید کسی که فن بیان خوبی دارد کسی است که : خوب ارتباط برقرا میکند یا کسی است که میتواند افراد را به خوبی تحت تاثیر قرار دهد و متقاعد کند یا از آن دردناک تر میتواند خوب در مقابل جمعیت ظاهر شود و صحبت کند ….
ممکن است موارد مثال بالا از پیامدها و نتایج فن بیان خوب باشد ولی تعریف آن نیست. پس به این نقطه میرسم که فن بیان چه هست و چه نیست ؟!؟
من اکثر اوقات در کلاسهای آموزشی برای تعریف این مفهوم میگویم : فن‌بیان فَنِ, بیان است !
و واقعا همینطور است نه اینکه یک شوخی باشد. فن‌بیان, فَنِ بیان کردن و تلفظ کردن کلمات و جملاتی است که می خواهیم با آنها پیامی را منتقل کنیم. در واقع فن چگونه گفتن است. اینکه ما چگونه کلماتی که در اختیار داریم (که از مخزن واژگان و کلمات ما می‌آیند) را تلفظ و اِدا میکنیم.
در واقع لازم است برای روشن تر شدن مفهوم فن‌بیان مفهوم بسیار مهم و کاربردی دیگری را مطرح کنم چرا که این دو باهم معنا پیدا میکنند. سخنوری !!! سرفصل و مفهومی که به نظر من بسیار بسیار جذاب و بسیار بسیار کاربردی است. در واقع دعوا اکثر افراد (مخصوصا در دنیای تجارت و کسب وکار) برسر این مفهوم است. اگر فن‌بیان فن چگونه گفتن باشد سخنوری فن چه گفتن خواهد بود.
هر چند این مفهوم مهم را در بخش سخنوری مطرح و تشریح کرده ام ولی در این مقاله مختصر به آن اشاره میکنم. زمانی که میخواهیم با کسی ارتباط برقرار کنیم (هر نوعی از ارتباط) در واقع میخواهیم پیام یا پیامهایی را ارسال و دریافت کنیم. برای ساخت این پیام نیاز به مصالح و ملات داریم که در دنیای ارتباطات کلمات و جمله سازی خواهند بود (که اینجا اهمیت دستور زبانی ملموس‌تر میشود). البته داستان سخنوری خیلی طولانی تر از این حرف هاست و نمی‌خواهم قلم فرسایی کنم ولی اگر بخواهیم منظور و مفهوم خود را منتقل کنیم باید از دانش سخنوری خود استفاده کنیم تا پیام در ذهن خودمان شکل بگیرد بعد نوبت به آن میرسد که پیام را ارسال کنیم از طریق کلام و زبان بدن
پس خلاصه متن بالا این شد برای انتقال پیام اول باید از طریق سخنوری در ذهن گوینده شکل بگیرد (فن چه گفتن) سپس به زبان جاری شود و بیان گردد (فن چگونه گفتن)
برای روشن تر شدن تفاوت سخنوری با فن‌بیان باین مثال توجه کنید :
فرض کنید شما تشنه هستید و نمی‌توانید به اتاق کناری رفته و آب بنوشید. در همان لحظه یک نفر وارد میشود و تصمیم میگیرید از او بخواهید برای شما آب بیاورد (پس پیام : درخواست آب از یک نفر). حال شما متناسب با وجه و اعتبار فرد, محیط, نوع درخواست و … ادبیات خودرا برای تقاضایتان در ذهن تنظیم میکنید (سخنوری : از چه ساختار و کلماتی استفاده کنم برای انتقال پیام) :
لطفا ی لیوان آب بیار !
میشه خاهش کنم ی لیوان آب برام بیاری ؟
ای بابااااا میبینی که تشنمه خب ی چیک آب بده دستمون دیگههههه !!!
آخ آخ آخ دارم از تشنگی میمیرم دیگه . آب, آب بیار تورو خدا !
بنابراین برای طراحی پیام که از چه کلماتی و چه ساختاری تشکیل شود میتوان بیشمار مدل پیشنهاد کرد. بعد از اینکه درباره سخنوری تصمیم گرفته شد نوبت انتقال پیام میرسد که از طریق زبان بدن و کلام اتفاق میوفتد. اهمیت فن بیان در اینجا آشکار میشود. یعنی ما می‌بایست بیان کاملا واضح, شفاف, صحیح و غیریکنواخت داشته باشیم (فن بیان : چگونه تلفظ و بیان کردن آنچه در سخنوری انتخاب شد).
توضیح این بخش در نوشتار کمی دشوار است ولی باین مثال توجه کنید :
مَمَداقا بیزمت ی لیوان آب وردار بیار !
محمد آقا بیزحمت یک لیوان آب برام بیار !
فن‌بیان صحیح علاوه بر جلوگیری از کژ فهمی و درک نادرست مخاطب جذابیت گوینده را بالا میبرد. همینطور میتوان گفت فن‌بیان ارتباط کاملا مستقیم با اعتبار و کاریزمای افراد دارد.
به نظر من اگر پیام به بهترین شکل ممکن آماده شود (سخنوری عالی) ولی با بیان ضعیف و ناقص مطرح شود (فن‌بیان ضعیف) تاثیر صد درصدی خود را نخواهد داشت. به احتمال زیاد اطرافتان افرادی هستند که موقع صحبت تند تند صحبت میکنند, کلمات را واضح تلفظ نمی‌کنند, کاملا یکنواخت و غیرموثر صحبت میکنند. در واقع این افراد مخاطبین خود را در گوش دادن به زحمت می‌اندازند. مخاطب باید با تمام توان گوش دهد که ممکن است بعد از مدتی تمرکز و توجه خود را از دست بدهد. یا بگوید ارتباط برقرار کردن باین فرد کار سختی است.حتی ممکن است مخاطب خود متوجه ایراد کار نشود و نداند چرا این ارتباط سخت بود. ولی متوجه میشود خیلی چیزی دستگیرش نشد یا به زحمت توانست بفهمد داستان از چه قرار است.
دو مفهوم سخنوری و فن‌بیان تکمیل کننده یکدیگر اند. به همین علت ما نام دوره آموزشی خود را سخنوری و فن‌بیان گذاشته‌ایم. مفهوم دیگری وجود دارد به نام صداسازی که استفاده از آن برای تقویت فن‌بیان بسیار ضروری و کارگشاست. درباره صداسازی در مقاله‌ای جداگانه بصورت مفصل صحبت خواهم کرد. ولی در حد اشاره در ادامه باهم خواهیم بود.
فن‌بیان خوب چه هست و چه نیست ؟
اجازه دهید در ابتدای همین بخش هدف کلی فن بیان را بگویم . ما در فن بیان به دنبال بیان واضح, صحیح و موثر می‌گردیم تا از طریق آن مخاطب به بهترین شکل ممکن پیام را دریافت کند. دریافت موثر پیام فقط یکی از پیامدهای فن‌بیان خوب است و درباره باقی آنها در بخشهای دیگر صحبت خواهیم کرد.
برای بوجود آوردن این مهارت نکات و تکنیکهای زیادی وجود دارد که با تمرین میتوان آنها را در خود بوجود آورد.
اگر می‌خواهید بدانید چه افرادی دارای فن‌بیان خوب هستند اخبار سراسری را تماشا کنید. اکثر گویندگان خبر از قبیل آقای حیاتی یا حسین زاده بسیار حرفه‌ای و کم نقص صحبت میکنند.
فن‌بیان خوب در بسیاری از افراد بصورت ذاتی وجود دارد. کسانی که بدون آموزشی خاص اصولی صحبت میکنند, با طمانینه حرف میزنند کاملا واضح اند و انگار خودشان بیشتر از هر کسی از صحبت کردن و ارتباط برقرار کردن لذت می‌برند. این افراد اجازه می‌دهند مخاطب هم ازین ارتباط کلامی لذت ببرد. گاهی اوقات اعتمادبنفسی که این افراد هنگام صحبت کردن دارند انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ولی همه باید باین نکته توجه کنند که فن‌بیان خوب کاملا میتواند اکتسابی باشد. یعنی از طریق آموزش, تمرین و به‌کار گیری تکنیکها میتوان فن‌بیان خود را تقویت کرد و از مزایای آن بهره‌مند شد. نهادینه شدن این مهارت در افراد کاملا شبیه بوجود آمدن مهارتهای دیگر است. اول از همه نیاز و انگیزه وبعد از یادگیری تمرین تمرین و باز هم تمرین.
رعایت کردن اصول و تکنیکهای فن‌بیان باعث میشود :
♦ کلام ما به راحتی به گوش مخاطب برسد
♦ نحوه تلفظ و بیانمان بسیار زیبا و دلنشین باشد
♦مخاطب برای درک و هضم کلمات ما دچار مشکل نشود
♦ اعتبار ما بعنوان شخصی که خوب صحبت میکند همیشه بالا باشد
♦ کمک خواهد کرد مخاطب برای مدت زمان طولانی‌تری بدون برهم خوردن تمرکز به ما توجه کند.
♦ به مراتب حرفه‌ای تر و با معلومات‌تر بنظر برسیم
♦ در جمع بهتر و بیشتر به گوش برسیم.
♦ تپق نزنیم یا کمتر بزنیم
صداسازی و ارتباط آن با فن‌بیان :
یکی دیگر از مفاهیم بسیار مهم که بعنوان یک مهارت و تخصص تکمیلی از آن یاد میشود صداسازی است. صداسازی یعنی با تمرین, بخشهای مختلف سیستم صوتی و کیفیت صدای خود را ارتقا دهیم. صداسازی مفاهیم گسترده و پیچیده زیادی دارد که کلیات آن کار و پرورش تارآواها و تمرینات تنفسی است که بحث را حسابی تخصصی میکند و در این مقاله وارد آن نمی‌شویم. ولی آنچه از صداسازی برای فن‌بیان مفید خواهد بود تقویت و پرورش اندام‌های آواساز است. اندام‌های آواساز همان بخشهایی از سیستم صوتی انسان‌اند که وظیفه اجرای آواها و هجاهای مختلف و در نهایت کلمات و جملات گوناگون را برعهده دارد که عمدتا در ناحیه صورت متمرکز‌اند. اگر ما این اندامها از قبیل زبان, فک پایین, لب‌ها, عضلات صورت…. را با تمرینات موجود (فیزیکی و آوایی) تقویت کنیم بسیار زیاد کمک خواهند کرد بیانی فوق‌العاده داشته باشیم. میتوان گفت برای ورود به تکنیکها و تمرینات فن‌بیان, گذر از کانال صداسازی ضروری است. همیشه باین شکل بوده که جلسات مقدماتی صداسازی جزء جلسات جذاب و پرطرفدار موسسه ایران بوده
نداشتن فن‌بیان خوب چه مشکلاتی بوجود می‌آورد ؟
♦ مخاطب همیشه دچار تردید از درک کلمات گوینده است
♦سرعت درک مخاطب از سرعت کلام گوینده عقب‌تر خواهد بود
♦ تعداد زیادی از کلمات شنیده نمیشود
♦ در خیلی از مواقع کلمات به اشتباه درک میشود
♦ فردی که می‌داند فن‌بیان خوبی ندارد در بسیاری از مواقع اعتمادبنفس لازم را ندارد.
♦ پیام به شکل تاثیرگذار منتقل نمیشود.
اعتبار و تشخص افراد زیر سوال میرود
♦ نگرانی و استرس در گوینده همیشه وجود خواهد داشت که ممکن است آشکار شود
♦خطر نشنیده شدن و جدی گرفته نشدن همیشه وجود دارد
یکی از پیامدهای مثبت فن‌بیان قدرتمند عدم یکنواختی در کلام است. یکنواختی در کلام همان آفتی است که باعث میشود مخاطب بعد از مدت زمانی کوتاه که متخصیصن مغز و ذهن میگونید ۱ دقیقه و ۳۰ ثانیه تمرکزش را از دست دهد و حواسش پرت شود. پس فن بیان اصولی به کمکمان می آید تا با تغییر در صدا و سرعت کلام گوناگونیه دلنشینی در کلام ایجاد کنیم. یکی دیگر از دلایل اهمیت صداسازی نیز همین است. اینگونه ما مخاطبینی خواهیم داشت که از صحبت کردن ما لذت می‌برند, با دقت گوش می‌دهند و به این شکل ارتباط خوبی بوجود می آید.
من معتقدم برای رسیدن به موفقیت لازم نیست کارهای خیلی عجیب غریبی انجام دهیم بلکه همین کارهای ساده و رعایت کردن یکسری اصول باعث میشود نتایج فوق العاده ای بدست بیاید. مثلا در ارتباطات کلامی خیلی از عزیزان مطرح میکنند که میخواهند جذاب صحبت کنند طوری که همه مجذوبشان شوند و کلامشان کاملا بر مخاطب تاثیرگذار باشد. خب خیلی خوبه فقط لطفا دنبال تکنیکها و فرمول‌های عجیب و غریب نروید. نکات به ظاهر ساده که در فن بیان مطرح میکنیم بسیار بسیار کارگشاست و بارها و بارها دیده‌ام هنرجویان با استفاده ازین مفاهیم نتایج فوق‌العاده‌ای کسب کرده‌اند.
تقویت فن‌بیان به چه کسانی پیشنهاد میشود ؟
♦ کسانی که کلمات را واضح و شفاف صحبت نمی‌کنند
♦ افرادی تند تند حرف میزنند
♦ شخصی که یکنواخت صحبت میکند
♦ افرادی که احساس میکنند کلامشان خوب شنیده نمیشود یا موثر واقع نمیشود
♦ اشخاص با مشاغل حرفه‌ای که با بیان حرفه ای در آن نقش مهمی دارد (مثل بازیگران, گویندگان, مجریان ….)
♦ خانمها یا آقایانی که جویده جویده صحبت میکنند
♦ کسانی که روان و صلیص صحبت نمی‌کنند
امیدوارم در این مقاله توانسته باشیم به شما اطلاعات مفیدی در زمینه فن بیان ،تقویت مهارت های فن بیان،واضح صحبت کردن و مجذوب کردن دیگران با دانش و تمرین تکنیک های فن بیان داده باشیم ..لطفا حتما نظرات خودتان را برای ما بگذارید و بگویید شما به چه کسی می گویید فن بیان خوبی دارد؟
نویسنده: رضا محصل
